Vastbijtertje

Tanden op elkaar, door de zure appel heen bijten, even doorbijten, je tanden ergens inzetten, tot de tanden toe bewapend zijn, op je tandvlees lopen en je kaken op elkaar houden. Zo maar een greep uit de hoeveelheid gezegden en spreekwoorden die gaan over je tanden en kiezen. Het interessante van een gezegde of spreekwoord is dat er vaak een kern van waarheid in zit. Het is een typische beschrijving van datgene wat er aan de hand is. Nu heb ik allemaal spreekwoorden gepakt die gaan over discipline, doorzetten, overleven en vechten.

Tandarts en therapeut

Vanuit mijn vorige beroep als tandarts en nu als therapeut vind ik dit uitermate intrigerend en vraag ik me af hoe dit fenomeen in elkaar steekt. Ik ga me hier eens in vastbijten en wil dit uit dokteren. Want ik kom het daadwerkelijk zo tegen; mensen met veel stress en spanning die letterlijk hun tanden en kiezen té vaak op elkaar zetten en hun gebit weg knarsen. Daarnaast is er vaak  continu pijn  in het hele hoofd/hals gebied doordat er een scala aan weefsel en spieren betrokken is bij je gebit op elkaar zetten. Naast het knarsen en klemmen zijn er meer destructieve activiteiten die je alleen al met je gebit en mond kunt doen, denk aan  lipbijten, wangen continu wegbijten, nagels bijten en….bijten op je pen…

Momenteel specialiseer ik me meer in werken met trauma’s en stress,  via de taal van lichaam. Een van mijn docentes vroeg ik hoe zij tegen dit fenomeen aankeek. Zij was er van overtuigd dat het staat voor boosheid. Bij boosheid zet je je tanden en kiezen op elkaar, in de dierenwereld is dit heel duidelijk zichtbaar. Maar is het echt alleen boosheid?

Wat gebeurt er in ons lichaam bij stress?

Als er dreigend gevaar is (stress) schakelt ons lichaam automatisch over naar overlevingsstrategieën, we zijn minder bewust van wat we doen, we gaan onbewust over op standje overleven. Bij stress en spanning gaat het lichaam over op functies die zorgen voor actie en arbeid. Stress en spanning kan dan in dit geval over alles gaan, op je werk, in een relatie, op een spannende plek of in een stressvolle verkeerssituatie.  Net als in de rest van het lichaam hebben we daar verschillende reacties voor. Deze reacties worden vanuit het autonome zenuwstelsel aangestuurd (AZS), we hebben hier dus niet direct invloed op. Stressreacties komen vanuit de AZS-stand “sympatisch” en gaan o.a. over verhoogde hartslag, ademhaling versnelling, aanspanning van spieren, onderdrukking van het immuunsysteem en vertraging van het spijsverteringssysteem. Het gaat om die reacties die helpen de situatie te overleven.

Stress en spanning rondom je mond

Specifiek in het gezicht en rondom de mond, zullen dan de spieren en andere weefsels zich zodanig gedragen dat er mogelijkheid is tot communiceren van bescherming en overleving. Dit kan betekenen vechten en in de aanval gaan, vrij vertaald is dat bijvoorbeeld bijten, tanden ontbloten, en/of schreeuwen. Het kan gaan om vluchten, dan is het handiger om niets te laten zien en geen energie te verspillen aan onnodige activiteiten. In het mondgebied kan dat betekenen, lippen en mond stijf op elkaar houden, een brok in de keel wegslikken, een benepen stem en maken dat je wegkomt. En als laatste kan het zich uiten in een verstijfreactie, vergelijkbaar als de vluchtreactie, alleen alles verstijfd. Dus naast mond, lippen en gebit stijf op elkaar houden, wordt je mond misschien droog en heb je helemaal niets meer te zeggen.

Lichamelijke rust

Deze overlevingsmanieren op zich zijn nodig, want zoals het woord het al zegt, het gaat over-leven. In “leven” blijven is prioriteit.  Het wordt een probleem, als deze overleving, de onrust en de stress kant niet kan stoppen. Zoals in mijn vorige blog beschreven, er is ook rust, ontspanning en herstel nodig.  Dit uit zich fysiek erin dat de ademhaling weer rustig wordt, hartslag weer verlaagd, spieren ontspannen en er tijd en ruimte is voor de werking van het immuunsysteem en het spijsverteringssysteem. Dit gaat over de parasympatische stand van het AZS. Als ik dit weer specifiek vertaal naar het mondgebied, ziet het er als volgt uit.  Je mond en gebit is ontspannen, je kunt eten proeven en verteren, je hoeft niet meer te schreeuwen maar kunt in rust meer zeggen wat er aan de hand is. Gapen, zuchten en diepe ademhaling zijn vaak tekenen van meer ontspanning.

Als het autonome zenuwstelsel in balans is dan werken  sympatisch en het parasympatisch met elkaar in balans samen.  Er is ruimte voor actie en stress, maar ook voor rust en herstel. Er is een acculader (parasympatisch) en een gaspedaal (sympatisch).

En nu de balans

Het klinkt heel logisch, teveel van het een, vraagt om het andere. Dus in geval van tandenknarsen en klemmen is er ontspanning en herstel nodig. Het is een autonoom zenuwstelsel, waar weinig controle op uitgeoefend kan worden, maar dat wil niet zeggen dat er geen beïnvloeding mogelijk is. Er is wel degelijk beïnvloeding mogelijk. Namelijk door bewustwording van die subtiele en kleine activiteiten die ons lichaam doet, en die we zelf kunnen toevoegen. Bij bewustwording van spanning in het hoofd/hals gebied kan je letterlijk even ruimte te maken voor lucht in dat gebied door een paar keer diep adem te halen. Met dat je dit doet kan je meer inzicht krijgen in wat precies de stressreactie veroorzaakte. Hoe dit proces precies werkt, bewaar ik voor een volgende blog.

Met een diepe zucht sluit ik deze materie, waar ik me behoorlijk in heb vastgebeten, af. Tijd om mijn tanden in een lekker broodje te zetten 😉

(meer gezegdes te vinden op http://www.tandplaza.nl/humor/gezegden.php, welke past bij jou?)