Onuitputtelijk geel in tijden van #metoo
Een blog die niet echt een blog is, meer een samenvatting van een studiemiddag en een uiteenzetting van de kerkelijke en maatschappelijke discussie naar aanleiding van de #metoo. Tegelijkertijd is dit stuk tekst door het schrijven heen een persoonlijk verhaal geworden. Want de thematiek seksueel misbruik en intimidatie raakt mij tot in de kern van mijn wezen en die ander ook. De kern waarin veiligheid, geliefd zijn, een thuisgevoel en je geborgen voelen centraal “hoort” te staan. Wat als dit niet zo is? Wat als dit beschadigd is?
Seksueel misbruik
Bijna de helft van de vrouwen heeft wel eens te maken gehad met seksueel geweld, en 1 op de 7 meisjes heeft te maken gehad met incest als kind. Cijfers die onderzoekster theologe Adriana Balk-van Rossum gebruikte tijdens een lezing over haar promotieonderzoek en het bijbehorende uitgekomen boek met als titel “de rol van Godsbeelden in de levensverhalen van vrouwen met een incestervaring”.
Cijfers om maar aan te geven hoe vaak dit voorkomt. Naast de ernst van de situatie en het onder de indruk hiervan zijn, was deze studiemiddag net zo goed hoopgevend en richtinggevend over hoe hier mee om te gaan als samenleving, als kerk, als gezin en als mens. Het thema is onder andere door de hashtag metoo momenteel relevant en actueel, er wordt gepraat! Nu is het des te meer nodig om onszelf af te vragen hoe we er mee omgaan. Het is namelijk revolutionair dat er woorden en verhalen komen voor wat eerder in de doofpot kwam en het is bevrijdend dat de zwijgcultuur langzaamaan wordt doorbroken. Deze studiemiddag inspireerde, versterkte en bevestigde mij persoonlijk in mijn missie en verlangen om bij te dragen aan gezonde seksualiteit en constructieve bespreekbaarheid hiervan. In een thuissituatie, in een kerk, op school en in de samenleving.
In de kerk
Kerken zijn tot dusver nog niet echt gewend om constructief te praten over seksualiteit. Ik heb weinig tot geen opbouwende preken, themavonden en cursussen meegemaakt over seksualiteit. Laat staan dat er gepraat wordt over seksuele issues zoals seksueel misbruik en seksuele geaardheid. Terwijl kerkelijke gemeenten en christenen werkelijk kunnen bijdragen aan herstel en vertrouwen als het gaat om seksuele issues. Maar er moet wel ruimte, openheid en veiligheid zijn. Vanaf de kansel kan bijvoorbeeld worden gezegd, “in onze gemeente zijn er geen homoseksuele mensen, het komt bij ons niet voor”. Dan hou je het wel uit je hoofd om naar voren te komen met je worsteling omtrent je geaardheid, het is immers onuitgesproken toch niet toegestaan. Hetzelfde geldt voor andere seksuele kwesties, het wordt niet gezegd of besproken, dus lijkt het alsof het er niet is. En juist dit, is zo pijnlijk. De eenzaamheid en onveiligheid wordt hiermee nog eens bevestigd, het mag er niet zijn, je staat er dan alleen voor. Terwijl het er altijd is, je lichaam, geest en ziel dragen de sporen en littekens van datgene wat je is aangedaan. Deze wonden zijn echter niet alleen te dragen en te verzorgen en verdienen dit niet.
Zwijgcultuur doorbreken
Het gaat met iemand mee, soms zie je het en soms niet. Iemand met een seksueel misbruik verleden heeft op een bepaalde manier levenslang, het is als een schaduw die altijd meegaat. Het verhaal moet echter bestaansrecht krijgen, hiermee krijgt iemand zelf bestaansrecht. Dit kunnen we doen: luisteren en het zwijgen doorbreken: vertel eens…..Door mensen te brengen van eenzaamheid naar gemeenzaamheid, enkel en alleen door er te zijn. Geen oplossingen, verdedigingen en geen eigen verhalen. Persoonlijk doe en wil ik dit met alle liefde doen, maar ik vind dit ontzettend moeilijk. Ik ervaar hoe pijnlijk en verdraaid lastig het is, als ik hoor wat mensen is aangedaan. Het is soms weerzinwekkend en van nature heb ik weerstand om te luisteren naar wat een kind is aangedaan door bijvoorbeeld een familielid of kerklid. Ik voel schaamte omdat ik er dan moeilijk naar kan en durf te luisteren en oprecht naar het verhaal te vragen, liever wil ik het niet horen omdat het te erg voor woorden is. En ik voel plaatsvervangende schuldgevoelens om wat mijn mede-mensen, een ander aan hebben gedaan. Tegelijkertijd zoveel boosheid om het onrecht en machtsmisbruik wat toen is gebeurt en de machteloosheid die diegene destijds tot doodsangsten heeft gebracht. In het hier en nu balt dat zich allemaal samen tot een gevoel van met de mond vol tanden staan en niet wetende wat te doen. Het voelt dan paradoxaal dat de oproep er is de zwijgcultuur te doorbreken, als ik niet de woorden heb en in mijn lijf de onmogelijkheid en complexiteit voel van de grootheden macht en seks, goed en kwaad. Ik kan dit niet, ik kan dit niet alleen.
Licht in het donker
Toch wil ik het, en wil ik uit dit veld van machteloosheid komen. Het veld wat niet alleen binnenin mij zich afspeelt, het is een veld in de kerk en in de samenleving. Het heeft ervoor gezorgd dat het zo lang in de doofpot heeft gezeten. Mijn verlangen is dat een ieder die dit op welke manier dan ook heeft mee gemaakt zal ervaren dat hij of zij meer dan waardevol is, onschuldig is en recht heeft op bestaansrecht met diens eigen verhaal. Ik gun diegene de ervaring van echte veiligheid. Mijn wens is dat diegene kan voelen wat leven is, leven in het hier en nu. Leven in plaats van overleven. Genietend van creativiteit, kunst, dansen, muziek, eten, natuur, van het leven. Maar hoe dan?
Samen
Naast het praktische van het luisteren en de zwijgcultuur doorbreken hebben we elkaar nodig. Ik heb een ander nodig, ik kan dit leed niet alleen dragen. Gelukkig hoeft dat ook niet, in velerlei opzichten. Uit het onderzoek kwam naar voren dat incestslachtoffers door de persoon van Jezus wel iets met het geloof konden. Jezus was het godsbeeld waarin ze erkenning, herkenning, menselijkheid, een helper en een ontfermer vonden. In deze adventstijd, met de verwachting van de komst van Jezus op deze wereld, vind ik dit troostend en bemoedigend. Jezus is het ultieme voorbeeld in wie kwetsbaarheid en kracht naar voren komt. Deze kracht is constructief en staat tegenover te destructieve kant, zonder de kwetsbare kant te veronachtzamen. De vonk die bij mij aanslaat in dit alles, heeft deze kracht nodig, want mijn vuur heeft iets nodig om brandend te blijven. Mijn vuur is niet onuitputtelijk.
Er is hoop
Het geloof, hoe onwerkelijk en ver weg ook in deze verhalen, is wel onuitputtelijk, op verschillende manieren onder andere door muziek. Een liedje zoals “geel”, van Elise Mannah, bekrachtigt mij dan, er ís hoop. Het liedje gezongen door iemand die geïnspireerd is door die Ene. Zij zingt, ik ontvang en kan weer delen. We zijn niet alleen, met elkaar kunnen we dit dragen, ieder ons eigen steentje. We kunnen met elkaar dit veld van machteloosheid, schaamte en onrecht veranderen!
Liedje ‘Geel’ behorend bij de cd Altijd, van Elise Mannah. Zie youtube voor een versie met beeldmateriaal.